چكيده مقدمه نتيجهگيري: نتايج اين مطالعه ضمن حمايت از كاربردي بودن مدل TTM در مداخلات ارتقاي فعاليت جسماني نشان داد كه برنامه

Transcript

1 تا ثير مدل مراحل تغيير (TTM) بر اتخاذ فعاليتهاي فيزيكي مناسب در زنان باردار مراجعهكننده به مراكز بهداشتي درماني شهرستان دهاقان چكيده * مهنازصلحي ليلااحمدي محمدحسين تقديسي حميد حقاني مقدمه: با وجود مزاياي بسيار فعاليتهاي فيزيكي در دوران بارداري اين امر در زنان رواج چنداني ندارد كه از علل احتمالي آن عدم آگاهي به واسطه عدم آموزش صحيح است. هدف اين پژوهش تعيين تا ثير كاربرد مدل مراحل تغيير ) Model: Trans Theoretical (TTM در اتخاذ فعاليته يا فيزيكي مناسب در زنان باردار است. روشها: در اين مطالعه نيمه تجربي 100 نفر از زنان باردار مراجعهكننده به مراكز بهداشتي درماني شهرستان دهاقان به روش تصادفي در دو گروه آزمون و شاهد در سال 1389 مورد بررسي قرار گرفتند. مداخله آموزشي به صورت برگزاري 5 جلسه 1 ساعته به صورت بحث گروهي نمايش فيلم و سخنراني در پايان مباحث بود. پرسشنامهاي با استفاده از پرسشنامه استاندارد فعاليت فيزيكي در دوران بارداري و همچنين پرسشنامه مربوط به مدل مراحل تغيير براي گردآوري دادهها ساخته و داده ها در هر دو گروه قبل و بعد از مداخله جمعآوري شد. دادهها با استفاده از روشه يا توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) و تحليلي (ك يا دو وتي تست) تجزيه و تحليل شدند. نتايج: پس از انجام مداخله افراد گروه آزمون از پيشرفت مثبت و قابل ملاحظهاي در مراحل آمادگي براي انجام فعاليته يا فيزيكي برخوردار شدند. به طوري كه فراواني افرادي كه در مرحله آمادگي براي انجام فعاليته يا فيزيكي قرار داشتند از 6 به 26 درصد (0001>P) رسيد. ميانگين نمره فوايد درك شده در گروه آزمون به طور معناداري از 768±1088 به 847±109 افزايش( P<0001 ) يافت. همچنين ميانگين فعاليته يا فيزيكي كه قبل از مداخله 021±014 بود بعد از مداخله به 26±12 افزايش معنادار (0001>P) يافت. نتيجهگيري: نتايج اين مطالعه ضمن حمايت از كاربردي بودن مدل TTM در مداخلات ارتقاي فعاليت جسماني نشان داد كه برنامه آموزشي مورد استفاده ميتواند سبب بهبود گرايش و عملكرد زنان باردار نسبت به انجام حركات ورزشي مناسب در دوران بارداري شود. واژههاي كليدي: دوران بارداري مدل مراحل تغيير (TTM) فعاليته يا فيزيكي مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8): 942 تا 950 مقدمه يكي از زيباترين و مهمترين دورههاي حيات زن يك * نويسنده مسو ول: دكتر مهناز صلحي (استاديار) دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران تهران ايران. solhi80@yahoo.com ليلا احمدي كارشناس ارشد آموزش بهداشت كارشناس مسو ول واحد آموزش سلامت شبكه بهداشت و درمان شهرستان دهاقان اصفهان ايران. ( ahmadigh@yahoo.com ) محمدحسين تقديسي (دانشيار) دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران تهران ايران. ( taghdisi_m@yahoo.com ) دكتر حميد حقاني (مر ي) ب گروه آمار دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران تهران ايران. (haghani511@yahoo.com) تاريخ دريافت مقاله: 8973 تاريخ اصلاح: تاريخ پذيرش: دوران بارداري است. بارداري و مادر شدن از وقايع لذت بخش و تكاملي زنان محسوب ميشود و در اين دوران زن موجود ديگري را در دورن خود ميپروراند و به دليل تغييرات فيزيولوژيك ناشي از آن احتياج به مراقبت بيشتري دارد. اهميت دوران بارداري در اين است كه سلامت و بهتر زيستن مادر مستقيما بر زندگي جنين اثر ميگذارد به علاوه جنين در اين دوران نسبت به عوامل گوناگون حساس و آسيبپذير است( 1 ). مطالعات مختلف نشان داده است كه معمولا زنان در اين دوران از مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8) 942

2 مهناز صلحي و همكاران كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار فعاليته يا فيزيكي منع ميشوند( 2 ). در واقع 60 درصد از زنان در طول بارداري كم تحرك ميگردند( 3 تا 4 ). ميتوان گفت حاملگي باعث ميشود زنان در اين دوره از زندگي فعاليته يا فيزيكي خود را متوقف كرده و يا آن را كاهش دهند( 2 ). يكي از عوامل بازدارنده فعاليت فيزيكي در حين حاملگي باورهاي فرهنگي است. هر چند كه زنان حامله از نظر روانشناسي و عادت كمتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند و علت اين كه چرا بعضي از اعمال را در دوران بارداري انجام داده و بعضي ديگر را انجام نميدهند نامعلوم است اما در مورد فعاليته يا فيزيكي ممكن است تصور كنند كه باعث سقط جنين ميشود و يا ميتواند روي سلامتي جنين اثر نامطلوبي داشته باشد( 5 ). كالج زنان و مامايي آمريكا ورزش را براي زنان در دوران بارداري توصيه ميكند زيرا يكي از راهه يا كاهش اثرات نامطلوب بارداري است. فعاليت فيزيكي سبب مي شود شدت درد زايمان كمتر شود عملكرد قلب و ريه بهبود يابد بعد از زايمان شكل ظاهري بدن سريعتر به حالت پيش از بارداري برگردد و توانايي تطابق فرد با فعاليته يا مربوط به نگهداري از نوزاد بيشتر شود و نيز بياختياري ادرار ودردهاي لگني بعد از زايمان نيز كمتر گردد( 6 تا 10 ). از ديگر مزاياي فعاليت فيزيكي اين است كه به عنوان فعاليت اجتماعي مهمي در طي حاملگي به شمار ميرود. كلاسه يا ورزشي گروهي براي زنان باردار باعث ميشود كه مادر با ديگر زنان باردار آشنا شود. از آنجا كه فعاليت فيزيكي يك فعاليت شادي آفرين است ميتواند تصورات ناخوشايند احتمالي كه به دنبال تغيير شكل ايجاد ميشود را كاهش دهد( 11 ). متا سفانه امروزه عليرغم مزاياي بسيار فعاليته يا فيزيكي در دوران بارداري اين امر كمتر مورد توجه قرار ميگيرد. بنابر گزارش معاونت ورزشي بانوان در ايران حدود 30 درصد از زنان به امر ورزش ميپردازند كه از اين تعداد 5-7 درصد در دوران بارداري هستند( 12 ). بنابراين ميتوان گفت كه با وجود مزاياي بسيار فعاليته يا فيزيكي در دوران بارداري اين امر در ايران رواج چنداني ندارد كه از علل احتمالي آن عدم آگاهي افراد به واسطه عدم آموزش صحيح در رابطه با فعاليته يا آموزش به منظور دستيا يب اساس مدلها انجام ميشود. آموزشي مدل مراحل تغيير فيزيكي است( 5 ). بهتر و سريعتر به اهداف بر يا از اين يكي مدل TTM مدله يا يك است كه مدل تغيير رفتار است كه در سال 1979 توسط پروچسكا معرفي از شد و در ساله يا و و توسط وي ساير همكارانش مورد تجديدنظر قرار گرفت( 13 ). استفاده رفتاري نظريه يك همچون TTM مو ثرتر به كر ات گزارش شده است( 14 تا 16 ). روي بهداشتي توانايي از خلال جهت برنامهريزي مدل اين تصميمگيري افراد در جهت اتخاذ رفتار مجموعهاي از مراحل به نام مراحل تغيير يا آمادگي عبور ميكند. كه عبارتند از: (پيش تفكر Pre-contemplation تفكر Contemplation آمادگي عمل Action حفظ و نگهداري (Maintenance اين مدل همچنين فرآيند ميگيرند. بيان و است ميدارد كه تغيير يك اتفاق نيست بلكه يك مردم در در هر كدام از اين مراحل مختلفي مراحل بايد قرار از فرآيند بر عوامل روانشناختي تعي ني كننده از جمله نگرش حمايت اجتماعي موانع و فوايد درك شده تا كيد داشته و از آنها به عنوان يك وسيله جهت كشف و شناخت مشكلات مرتبط با رفتار فعلي استفاده شود. تحقيقات نشان دادهاند كه به كارگيري توأم مراحل و فرآيندهاي تغيير ميتواند راهنماي خوبي براي در اين تغيير انجام مداخلات ورزشي مطالعه هدف ما تعي ني (TTM) فراهم نمايد( 17 ). تا ثير در اتخاذ فعاليته يا بنابراين كاربرد مدل مراحل فيزيكي مناسب در زنان باردار مراجعهكننده به مراكز بهداشتي درماني است تا بدين بتوانيم وسيله توجه زنان و پرسنل بهداشتي درماني را به اهميت نقش ورزش در سلامت مادر و جنين جلب نماييم. اولين بر اساس بررسيهاي صورت گرفته اين مطالعه مداخلهاي بر اساس مدل TTM اتخاذ فعاليته يا در جهت فيزيكي مناسب در دوران بارداري است 943 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8)

3 كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار مهناز صلحي و همكاران آن داريم اميد و اين كه نتايج سلامت مادران نقش مهم ومو ثري مناسب جهت انجام فعاليته يا مطالعه در جهت ارتقاي داشته باشد و زمينه فيزيكي مناسب در دوران بارداري در آيندهاي نه چندان دور براي زنان فراهم آيد. روشها اين پژوهش مطالعهاي نيمه تجربي دوگروهي (آزمون- شاهد) است كه در آن از دو مركز بهداشتي درماني واقع در شهرستان دهاقان يكي از مراكز به صورت تصادفي به عنوان مركز تحت مداخله (آزمون) و ديگري به عنوان مركز شاهد تعي ني زنان باردار تحت شد. پس از فهرست كردن اسامي كليه پوشش در هر مركز به وسيله نمونهگيري تصادفي ساده تعداد 100 نفر از زنان براي شركت در مطالعه انتخاب شدند. معيار ورود به اين مطالعه بارداري در ماهه يا زايمان قبلي بود. اول تا پنجم و داشتن تجربه افراد گروه آزمايش به پنج گروه 10 نفره تقسيم شدند. براي هر گروه ده نفره 5 جلسه آموزشي 1 ساعته با هدف افزايش آگاهي زنان باردار در مورد لزوم پرداختن به فعاليته يا فيزيكي در طول دوران بارداري و آمادهسازي و بهبود عملكرد زنان باردار با استفاده از روشه يا بحث گروهي نمايش و سخنراني فيلم در پايان مباحث برگزار شد. تعداد و مدت زمان جلسات با توجه به محتواي و اهداف آموزشي و سازهه يا مدل مراحل تغيير با توجه به شرايط مخاطبين و امكانات نظر اساتيد تعيين گرديد. در اين مطالعه از كارشناس مامايي شاغل در مركز بهداشت و يك بهداشت به عنوان مدرس استفاده شد. نفر كارشناس ارشد آموزش طي چند نشست مشترك هدف از انجام تحقيق و نحوه انجام كار توضيح داده شده و محتواي در نظر گرفته شده براي آموزشها مشخص و هماهنگيهاي لازم انجام شد. روش گردآوري اطلاعات در اين مطالعه پرسشنامه كتبي بود كه قبل و بعد از اجراي برنامه آموزشي از آن استفاده شده است. اين پرسشنامه داراي دو بخش بود بخش اول اطلاعات دموگرافيك (شامل سن ميزان تحصيلات وضعيت اشتغال تعداد بارداري نوع زايمان سن حاملگي بر حسب ماه) و يك سو ال 5 گزينهاي در ارتباط با ميزان مراحل تغيير بود. تعريف مراحل مذكور بر حسب رفتار ورزشي عبارت بودند از: مرحله پيشتفكر (ورزش نكرده و هيچگونه فكري براي شروع آن در شش ماه آينده ندارد) مرحله تفكر (ورزش نكرده اما به شروع آن در شش ماه آينده ميانديشد) مرحله آمادگي (تصميم دارد كه در ماه آينده ورزش را شروع كند) مرحله عمل (در شش ماه گذشته شروع به انجام ورزش كرده است) و مرحله نگهداري رفتار (بيش از شش ماه است كه ورزش ميكند)( 18 ). بخش دوم سو الات مربوط به فوايد 15) حمايته يا سو ال) (6 لذت سو ال) (14 موانع سو ال) اجتماعي درك شده (13 سو ال) و فعاليته يا و فيريكي (11 سو ال) بود كه با مقياس پنجتايي (كاملا موافق موافق بيتفاوت مخالف و كاملا مخالف) مورد سنجش قرار ميگرفت. خصوص هر يك از آيتمه يا زنان باردار مورد بررسي در مطرح شده يكي از گزينهها را با توجه به نظر خود انتخاب نمودند كه به ترتيب بر اساس مقياس موافقم 4 نمرهگذاري ورزشي بارداري موافقم 3 كه هر و پنجتايي انجام شد. يك خيلي براي 5 با امتياز و ليكرت بيتفاوت 2 مخالف و 1 كاملا مخالف بعد از بارداري بررسي قرار گرفت به اين و همچنين انجام فعاليته يا از زنان باردار در دوران قبل از خود انجام ميدادند مورد كه گزينه ترتيب انجام فعاليت و خير براي عدم انجام فعاليته يا براي ب يل فيزيكي در نظر گرفته شد.لازم به ذكر است كه حداكثر نمره قابل قبول براي اين سو الات بر مبناي 100 وحداقل آن صفر در نظر گرفته شده است. اين پژوهش با كسب اجازه رسمي مربوطه انجام شده است. از كليه ارگانه يا شركت در كلاسها كاملا داوطلبانه بود و افراد در صورت عدم تمايل به همكاري از مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8) 944

4 مهناز صلحي و همكاران كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار مطالعه خارج ميشدند. رضايتنامه كتبي مبني در ضمن از كليه بر داشتن رضايت زنان باردار كامل جهت شركت در جلسات آموزشي گرفته شد. اسامي افراد در پرسشنامه به هيچ عنوان ذكر نشده و كليه اطلاعات در اين فعاليته يا خصوص به صورت محرمانه نگهداري ورزشي اراي ه شده به زنان زير مركز بوده و ضرري براي آنها نداشت. پرسشنامه به كار رفته در اين بررسي شد. ضمنا نظر پزشك پرسشنامهاي محققساخته بود كه در طراحي سو الات آن از پرسشنامه استاندارد فعاليت فيزيكي در دوران بارداري كه توسط Chasan-Taber ابداع شده و مربوط به مدل مراحل تغيير ميباشد( 19 تا 20 ) استفاده شده بود. به منظور كسب پايايي (Reliability) پرسشنامه از روش آزمون مجدد (Test-retest) استفاده گرديد. بدين ترتيب كه پرسشنامه مقدماتي در دو مرحله و به فاصله دو هفته به يك گروه 10 نفره از زنان بارداري كه داراي شرايط و خصوصيات مشابه با واحدهاي مورد پژوهش بودند داده شد و ضريب شده همبستگي در دو مرحله براي (073=r) موانع درك شده نمرات فوايد درك لذت درك (095=r) شده (096=r) و براي حمايت اجتماعي (087=r) محاسبه گرديد. همچنين مقدار آلفا كرونباخ براي سو الات فوايد درك شده 08 موانع درك شده 076 لذت مرتبط درك و 086 شده براي حمايتهاي اجتماعي درك شده 08 بود. جهت تعيين اعتبار علمي (Validity) پرسشنامه از روش اعتبار محتوا استفاده شد و به منظور رفع اشكالات محتوايي آن از نظر اساتيد و متخصصين امر كمك گرفته شد. سپس يافتهها توسط نرمافزار آماري SPSS-15 و با استفاده از ميانگين و توزيع فراواني و تعيين ضريب همبستگي پيرسون بين متغيرهاي وابسته به فعاليت فيزيكي در دوران بارداري آزمون ك يا مجذور زوج وt t مستقل و جهت مقايسه تا ثير مداخله بر فعاليتهاي فيزيكي در دو گروه قبل و بعد از مداخله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج ميانگين سن در گروههاي پنجاه نفره آزمون و شاهد به ترتيب 258±402 و 261±48 سال ميانگين تعداد بارداري در دو گروه به ترتيب 21±085 و 15±057 و ميانگين سن حاملگي بر حسب ماه به ترتيب 3±086 و 31±104 بود و بر اساس آزمون t مستقل اين دو گروه از نظر ويژگيهاي فوق تفاوت معنادار نداشتند. بيشتر شركتكنندگان (90 درصد در گروه شاهد و 70 درصد در گروه آزمون) از لحاظ پرداختن به فعاليت فيزيكي در مراحل پيشتفكر و تفكر قرار داشتند (در گروه آزمون 78 درصد پيشتفكر و 12 درصد تفكر و در گروه شاهد 48 درصد پيشتفكر و 22 درصد تفكر). در گروه آزمون هيچ كس در مرحله حفظ و نگهداري نبود و در گروه شاهد دو نفر در مرحله حفظ و نگهداري بودند. پس از مداخله پيشرفت در مراحل تغيير به عنوان يكي از معيارهاي موفقيت مداخله درنظرگرفته شد. نتايج آزمون مجذور كاي نشان داد كه افراد تحت آموزش (گروه آزمون) در طول مدت زمان انجام مداخله از پيشرفت مثبت و معناداري در مراحل تغيير برخوردار بودند (0001-=P و 4635=χ2) در حالي كه در گروه شاهد پيشرفتي ديده نشد. پس از انجام مداخله آموزشي (36 درصد) از افراد گروه آزمون در مرحله آمادگي وعمل قرار داشتند كه در مقايسه با گروه شاهد (26 درصد) نسبت بزرگتري را به خود اختصاص ميدادند و اين اختلاف از نظر آماري معنادار بود (0001=P و χ2=644 )(جدول 1). 945 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8)

5 كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار مهناز صلحي و همكاران جدول 1: توزيع فراواني زنان باردار بر حسب مراحل تغيير قبل و بعد از آموزش در دو گروه آزمون و شاهد مراحل تغيير قبل از مداخله بعد از مداخله پيش تفكر تفكر آمادگي عمل حفظ ونگهداري نتيجه آزمون مجذور كاي گروه آزمون فراواني(درصد) 39(78) 6(12) 3(6) 2(4) 0(0) همچنين نتايج اين مطالعه نشان داد نمره ميانگين گروه شاهد فراواني(درصد) 24(48) 11(22) 7(14) 6(12) 2(4) گروه آزمون فراواني(درصد) 22(44) 10(20) 13(26) 5(10) 0(0) گروه شاهد فراواني(درصد) 25(50) 10(20) 7(14) 6(12) 2(4) P=0001 χ 2 = 6544 P=0274 χ 2 = 187 در گروه آزمون فعاليتهاي فيزيكي قبل از بارداري از 021±014 به 26±12 رسيده است كه براساس آزمون و 347=t). (1001=P زوج اين افزايش معنادار بود T بر طبق نتايج ميانگين نمرات فوايد درك شده موانع درك متغير قبل شده لذت مرتبط درك شده و حمايت اجتماعي درك شده فعاليتهاي فيزيكي قبل از مداخله در دو گروه آزمون و شاهد با هم تفاوت معنادار نداشت اما بعد از مداخله ميانگين نمرات موارد ذكر شده در گروه آزمون به طور معناداري بيشتر از گروه كنترل بود ( P=0001 )(جدول 2). جدول 2: مقايسه ميانگين و انحراف معيار نمرات فوايد موانع لذت مرتبط و حمايت اجتماعي درك شده فعاليتهاي فيزيكي در دو گروه قبل وبعد از مداخله گروه آزمون (50=n) بعد گروه شاهد (50=n) قبل بعد آزمون t مستقل قبل از مداخله P-value آزمونt مستقل بعد از مداخله P-value ± ± ±109 فوايد درك شده 768± ± ± ± ±153 موانع درك شده ± ± ±118 لذت مرتبط درك شده 747± ± ± ±136 حمايت اجتماعي درك 706±119 شده ارتباط معناداري بين نمره فوايد درك شده با نوع زايمان قبلي در زنان باردار وجود داشت به طوري كه ميانگين نمره فوايد درك شده در افراد با زايمان طبيعي 837±122 بوده و به طور معناداري بيشتر از افراد با زايمان سزارين 754±76 بود (002=P 842=t). بحث مطالعه حاضر كارآمدي يك مداخله مبتني بر مدل مراحل تغيير كه به منظور انجام فعاليتهاي فيزيكي در زنان باردار طراحي شده بود را مورد بررسي قرار داد ونتايج گزارش شده حاكي از مو ثر بودن برنامه آموزشي طراحي مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8) 946

6 مهناز صلحي و همكاران كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار شده در بهبود عملكرد زنان باردار بود. بر اساس نتايج حاصل از اندازهگيري مراحل تغيير درصد قابل توجهي از شركتكنندگان در پژوهش (90 درصد در گروه مورد و 70 درصد در گروه شاهد) از لحاظ پرداختن به فعاليت جسماني در مراحل پيش از عمل قرار داشتند كه پس از اجراي مداخله آموزشي گروه تحت مطالعه پيشرفتي را در مراحل تغيير نسبت به گروه كنترل نشان دادند. به طور كلي در بيشتر مطالعات درك مزاياي ورزش رابطه مثبتي با پيشرفت در مراحل تغيير دارد. به اين ترتيب كه هر چه فرد درك بيشتري از مزاياي انجام فعاليتهاي فيزيكي داشته باشد بيشتر به فعاليتها ادامه خواهد داد ولي تا مادام كه فرد اين مزايا را تجربه نكرده باشد رابطه مثبتي با مراحل تغيير رفتار به دست نخواهد داد. در مطالعه Nigh و (21) Courneya درباره كاربرد مدل مراحل تغيير در اتخاذ رفتارهاي ورزشي در نوجوانان تعداد 519 نفر از دانشآموزان اسكاتلندي مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه اكثر واحدهاي پژوهش (818 درصد) از نظر مراحل تغيير در سه مرحله پيشتفكر تفكر و آمادگي بودند و كم تحرك محسوب شدند. اين امر شايد به اين علت باشد كه عملا رفتار ورزشي را تجربه نكرده بودند تا بتوانند درك مثبتي از مزاياي آن داشته باشند. اين افراد بعد از گذشت 6 ماه از انجام مداخله مجددأ مورد بررسي قرار گرفتند كه نسبت افرادي كه بعد از مداخله در مرحله پيشتفكر و تفكر قرار داشتند در گروه آزمون به ميزان 10 درصد كاهش يافته بود. بنابراين ميتوان استنباط كرد كه مدل TTM به عنوان يك مدل آموزشي نفش مو ثري در افزايش ميزان گرايش افراد به شركت در فعاليته يا فيزيكي دارد. مدل مراحل تغيير بر پايه اين فرض ثابت قرار دارد كه آموزش قادر است پيشرفت افراد در طي مراحل را بهبود بخشد( 21 ). بر اساس فرآيندهاي تغيير تا مين اطلاعات مناسب براي افراد در مرحله پيش تفكر راهكار مو ثري براي كمك به آنان جهت رفتن به مراحل بعدي تغيير هستند. بر اساس نتايج اين پژوهش زنان باردار نمره خوبي از فوايد درك شده فعاليتهاي فيزيكي به دست آوردهاند ولي عليرغم اين مسا له ميزان فعاليت فيزيكي در آنها پايين است. مطالعات مشابه نيز نشان ميدهد كه ميزان آگاهي زنان باردار در مورد فوايد ورزش در دوران بارداري پايين است هر چند كه انجام آن را لازم و مناسب ميدانند( 5 ). بر اساس مطالعه مشابهي در تايلند اغلب زنان ورزش در بارداري را قابل انجام ميدانستند و معتقد بودند كه فوايد آن بيشتر از مضرات آن است ولي با اين وجود در دوران بارداري فعاليت فيزيكي بسيار كمي داشتند( 22 ). نتايج درباره مشابهي اين مطالعه همچنين نشان داد كه آگاهي زنان موارد منع ورزش ناكافي است. در مطالعه نيز ميزان آگاهي خانمهاي باردار در مورد موارد منع ورزش پايين بود به طوري كه 573 درصد نارسايي دهانه رحم و 473 درصد خطر زايمان زودرس را از موارد منع نميدانستند وبيش از نيمي از آنان بيماري قلبي- ريوي شديد را نيز از موارد ممنوعيت ورزش نميدانستند. در حالي كه وجود اين نوع بيماريها در خانمهاي باردار از موارد منع مطلق ورزشي محسوب ميشود( 5 ). همچنين مطالعه مشابه ديگري نشان داد كه 53 درصد از نمونههاي مورد پژوهش از آگاهي ضعيف نسبت به موارد منع ورزش در دوران بارداري برخوردار بودند. بنابراين ضروري است تا با برگزاري كلاسه يا آموزشي و همچنين با استفاده از رسانههاي گروهي به زنان باردار آگاهيهاي لازم در مورد اهميت و پرداختن به ورزش در دوران بارداري داده شود( 23 ). لزوم بر طبق نتايج ميانگين نمره فوايد درك شده در افراد با زايمان طبيعي به طور معناداري بيشتر از افراد با زايمان سزارين بود. از اين نتيجه چنين استنباط ميشود كه افرادي كه زايمان طبيعي داشتهاند بهتر از زناني كه زايمان سزارين داشتند فوايد ناشي از انجام فعاليتهاي 947 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8)

7 كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار مهناز صلحي و همكاران فيزيكي در دوران بارداري را درك كرده بودند و احتمال دارد اين مسا له بيانگر اين مهم باشد كه انجام فعاليتهاي فيزيكي در دوران بارداري رابطه مستقيمي با نوع زايمان و كاهش مشكلات مربوط به زايمان دارد. نتايج حاصل از پژوهش در حيطه عملكرد زنان نسبت به انجام ورزش در دوران بارداري نشان داد كه ميانگين نمره فعاليتهاي فيزيكي در گروه آزمون بعد از مداخله بهطور معناداري افزايش يافت. اين امر ميتواند بيانگر اين نكته باشد كه زنان به درك صحيحي از انجام فعاليته يا فيزيكي در دوران بارداري رسيده و به همين دليل نسبت به انجام اين فعاليتها تمايل بيشتري نشان دادهاند. ولي به طور كلي ميانگين عملكرد زنان در انجام فعاليتهاي ورزشي پايين است. در مطالعه مشابهي نتايج حاكي از آن بودند كه 40 درصد از زنان باردار بدون وجود منعي براي ورزش در دوران بارداري اين دوران را بدون انجام فعاليتهاي ورزشي سپري كرده بودند( 22 ). كالج زنان و مامايي آمريكا در زناني كه حاملگي كم خطري را ميگذرانند توصيه به انجام فعاليتهاي بدني با شدت متوسط به ميزان 30 دقيقه يا بيشتر در هفته نموده است( 9 ). بر طبق يك بررسي عليرغم همه اين تا كيدها هنوز زنان باردار به اين باور نرسيدهاند و پزشكان هم در توصيه آن به بيمارانشان تعلل مينمايند( 24 ). بر اين اساس لازم است كادر بهداشت و درمان با اراي ه آموزشهاي لازم و ضروري و تا كيد بر فوايد ورزش نگراني زنان را از اثرات سوء احتمالي ورزش بر جنين كاهش دهند و در جهت بهسازي عملكرد مادران نسبت به داشتن فعاليت ورزشي اقدام نمايند تا مادران بتوانند از منافع ورزش در كاهش عوارض دوران بارداري و تا ثير مثبت آن بر سرانجام حاملگي بهرهمند گردند. نتيجهگيري مطالعه حاضر كاربرد مراحل تغيير فعاليته يا سازهه يا به منظور انجام فيزيكي در زنان باردار را تا ييد كرد. براساس مدل مراحل تغيير پيش از مداخله عده قابل توجهي از كل نمونه مورد پژوهش در مرحله پيشتفكر و تفكر به سر ميبردند كه قصد انجام ورزش در آينده نزديك را نداشتند. بنابراين مداخله براساس مدل مراحل تغيير براي اتخاذ فعاليته يا قدرداني فيزيكي پيشنهاد ميشود. اين مقاله حاصل طرح تحقيقاتي پاياننامه مصوب دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني ايران بوده ودر مركز بينالمللي ثبت كارآزماييهاي باليني با شماره IRCT N3 به ثبت رسيده است. همچنين از همكاري كاركنان شبكه بهداشت ودرمان شهرستان دهاقان و آقاي مهندس اكبر حسنزاده مربي آمار دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي اصفهان سپاسگزاري ميشود. منابع 1. Sedaghati P, Aghaalinejad H, Arjmand A. [Barrasye tasire yek dore tamrine havazi bar payamade bardari]. Olympic. 2006; 14(2): [Persian] 2. Penn State. Attitude, intention key to exercise in pregnant women. [Cited 2011 Nov 12]. Available from: 3. Clarke PE, Gross H. Women's behaviour, beliefs and information sources about physical exercise in pregnancy. Midwifery. 2004; 20(2): Monk C, Fifer WP, Myers MM, Sloan RP, Trien L, Hurtado A. Maternal stress responses and anxiety during pregnancy: effects on fetal heart rate. Dev Psychobiol. 2000; 36(1): Dabiran S, Hatmi ZN. [Rooykarde jaded be varzesh dar bardari daneshgahe oloom pezeshkye Tehran- 1384]. Tehran University Medical Journal. 2005; 63(12): [Persian] مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8) 948

8 مهناز صلحي و همكاران كاربرد مدل مراحل تغيير براي فعاليت فيزيكي زنان باردار 6. Aortal R, O'Toole M. Guidelines of the American College of Obstetricians and Gynecologists for exercise during pregnancy and the postpartum period. Br J Sports Med. 2003; (37): Medscape Medical News. Exercise Improves Pelvic Girdle Pain After Pregnancy. [Cited 2011 Nov 12]. Available from: 8. Morris SN, Johonson NR. Impact of Physical Activity during Pregnancy and Postpartum on Chronic Disease Risk. Medicine & Science in Sports & Exercise.2006; 38(5): ACOG Committee Obstetric Practice. ACOG Committee opinion: exercise during pregnancy and the postpartum period. Obstet Gynecol. 2002; 99(1): Tomoda S, Ogita S, Tamura T. Exercise therapy for the prevention of gestational hypertension. J Soc Gynecol Investig. 1996; 3(2): Abedzadeh M, Saberi F, Sadat Z. [Favayede varzesh dar dorane bardari]. 7 th Congress in Medical Exercise in Women. Research center on exercise. Tehran: Tehran University of Medical Science; [Persian]. 12. Esmaeilzadeh Sarieh S. [Barrasye ravande faaliathaye varzeshye ghabl az bardari ta 3 maheye avale pas az zayman va bavarha nesbat be an dar zanane morajeae konande be marakeze bahdashti darmanye mantagheye gharbe Tehran]. [dissertation]. Tehran: Iran University of Medical Science. [Persian]. 13. Butler JT. Principles of Health Education and Health Promotion. Third edition. USA: Brooks Cole; Jordan PG, Nigh CR, Norman GJ, Rossi JS, Benisovich SV. Does the transtheoretical model need an attitude adjustment?: Integrating attitude with decisional balance as predictors of stage of change for exercise. Psychology of Sport and Exercise.2002, 3(1): Prochaska J, Marcus B. The transtheoretical model: applications to exercise. In Advances in Exercise Adherence. 1994: Gorely T, Bruce D. A 6-month investigation of exercise adoption from the contemplation stage of the transtheoretical model. Psychology of Sport and Exercise. 2000; 1(2): Plotnikoff RC, Hotz SB, Birkett NJ, Courneya KS. Exercise and the transtheoretical model: a longitudinal test of a population sample. Prev Med. 2001; 33(5): Marcus BH, Bock BC, Pinto BM, Forsyth LH, Roberts MB, Traficante RM. Efficacy of an individualized, motivationally-tailored physical activity intervention. Ann Behav Med. 1998; 20(3): Chasan-Taber L, Schmidt MD, Roberts DE, Hosmer D, Markenson G, Freedson PS. Development and validation of a Pregnancy Physical Activity Questionnaire. Med Sci Sports Exerc. 2004; 36(10): Karim zadeh Shirazi K, Niknami Sh, Heidarnia AR, M.Valas L, Torkaman G, Faghih zadeh S. [Effects of a TTM-based osteoporosis preventive physical activity education, on increasing muscle strength and balance in women aged 40-65]. Hakim Research Journal. 2007; 10(2): [Persian] 21. Nigh CR, Courneya KS. Transtheoretical model: Examining adolescent exercise behavior. Journal of Adolescent Health. 1998, 22(3): Campbell MK, Reynolds KD, Havas S, Curry S, Bishop D, Nicklas T, et al. Stages of Change for Increasing Fruit and Vegetable Consumption among Adults and Young Adults Participating in the National 5-a-Day for Better Health Community Studies. Health Educe Behave.1999; 26(4): Rahimi S, Seyed Rasooli A. [Barrasye agahi va amalkarde zanane bardar nesbat be varzesh dar dorane bardari]. Iran Journal of Nursing (40): [Persian]. 24. Morgan MA, Hawks D, Zinberg S, Skulkin J. What Obstetrician-Gynecologists Think of Preconception Care. Matern Child Health J. 2006; 10(1): مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي اسفند (8)

9 The Effect of Trans Theoretical Model (TTM) on Exercise Behavior in Pregnant Women Referred to Dehaghan Rural Health Center in Abstract Mahnaz Solhi 1, Leila Ahmadi 2, Mohammad Hussein Taghdisi 3, Hamid Haghani 4 Introduction: Despite numerous benefits of physical activity during pregnancy, it's not common in women, probably due to knowledge deficiency. This study aimed to assess the effect of Trance Theoretical Model (TTM) on physical activity in pregnant women. Methods: In a quasi-experimental study, 100 women referred to Dehaghan health centers in year 2010 were randomly assigned to control and experiment groups. Intervention included training about physical activity, benefits and perceived barriers during pregnancy, in the form of discussion, lecture and showing films during five one hour sessions. The data gathering tool was a researcher made questionnaire based on the standard questionnaire for physical activities during pregnancy and TTM.The samples in both groups answered the questions before and after the intervention. Data analysis was done using descriptive indices and inferential statistical tests (Chi 2 and t test). Results: After the intervention, the experiment group showed a significant progress in preparation stages for physical activity, as the ratio of women in the preparation stage raised from 6% to 26% (P<0.001). Mean scores of perceived benefits of physical activity was significantly increased from 76.8±10.88 to 84.7±1.09 after training (P<0.001). Also the performance score of experiment group improved significantly (P<0.001) from.21±.14 to 2.6±1.2. Conclusion: These results support the application of TTM for physical activity intervention and indicate that the procedure was very effective in improving attitude and encouraging women to exercise more during pregnancy. Keywords: Pregnancy, Trance Theoretical Model (TTM), Physical activity, Health Education Addresses: 1. ( )Assistant Professor, School of Public Health, Tehran University of Medical Sciences. Tehran, Iran. solhi80@yahoo.com 2 Master of Health Education, Dehaghan Health Center, Dehaghan, Isfahan, Iran. ahmadigh@yahoo.com 3 Associate Professor, School of Public Health, Tehran University of Medical Sciences. Tehran, Iran. taghdisi_m@yahoo.com 4 Instructor of Statistics, School of Public Health, Tehran University of Medical Sciences. Tehran, Iran. haghani511@yahoo.com Iranian Journal of Medical Education 2012, 11(8): 950